Στα τουρκικά τα σύνθετα ουσιαστικά σχηματίζονται με διάφορους τρόπους:
- Από δύο ουσιαστικά, τα οποία δεν παίρνουν κανένα επίθημα. Συνήθως πρόκειται για τοπωνύμια ή επώνυμα, αλλά όχι μόνο. Παραδείγματα:
Manavkuyu (manav + kuyu), τοπωνύμιο
Göztepe (göz + tepe), τοπωνύμιο
Atatürk (ata + Türk), επώνυμο (ο πρόγονος των Τούρκων)
anneanne (anne + anne), γιαγιά (η μητέρα της μητέρας)
kurukafa (kuru + kafa), νεκροκεφαλή - Από δύο ουσιαστικά, όπου το δεύτερο έχει πάρει κτητικό επίθημα γ΄προσώπου. Παραδείγματα:
semizotu (semiz + ot), γλυστρίδα
hanımeli (hanım + el), αγιόκλημα
yüzbaşı (yüz + baş), λοχαγός
Hisarönü (hisar + ön), τοπωνύμιο
dilbilgisi (dil + bilgi), γραμματική
havaneli (havan + el), γουδοχέρι
- Από συνδυασμό επιθέτου-ουσιαστικού. Και εδώ συνήθως σχηματίζονται τοπωνύμια ή επώνυμα, αλλά όχι μόνο. Παραδείγματα:
Eskişehir (eski + şehir), τοπωνύμιο
Bozdağ (boz + dağ), τοπωνύμιο
Karagöz (kara + göz), όνομα/παρατσούκλι (μαυρομάτης)
Aytunç (ay + tunç), όνομα
kırkayak (kırk + ayak), σαρανταποδαρούσα - Με χρήση «πρόθεσης». Εδώ το ρόλο «πρόθεσης» έχουν ορισμένες μονοσύλλαβες λέξεις (alt, üst, ön, baş, ilk, son, ak, eş…). Πάρα πολλές σύνθετες λέξεις έχουν δημιουργηθεί με αυτό τον τρόπο. Παραδείγματα:
Akdeniz (ak + deniz), Μεσόγειος
akbaba (ak + baba), γύπας
başkent (baş + kent), πρωτεύουσα
başpiskopos (baş + piskopos), αρχιεπίσκοπος
ilkbahar (ilk + bahar), άνοιξη
sonbahar (son + bahar), φθηνόπωρο
önsöz (ön + söz), πρόλογος
altyapı (alt + yapı), υποδομή
eşcinsel (eş + cinsel), ομοφυλόφιλος
içgüdü (iç + güdü), ένστικτο - Από συνδυασμό ουσιαστικού-ρήματος. Παραδείγματα:
kuşkonmaz (kuş + konmaz), σπαράγγι
imambayıldı (imam + bayıldı), είδος φαγητού
gecekondu (gece + kondu), αυθαίρετο φτωχόσπιτο
Gündoğdu (gün + doğdu), τοπωνύμιο
bilgisayar (bilgi + sayar), υπολογιστής
kalburabastı (kalbur+ a + bastı), είδος μελομακάρονου
- Από συνδυασμό ρήματος-ρήματος. Παραδείγματα:
çekyat (çek + yat), καναπές που γίνεται κρεβάτι
uyurgezer (uyur + gezer), υπνοβάτης - Από συνδυασμό ουσιαστικού-ρηματικού παραγώγου. Παραδείγματα:
cankurtaran (can + kurtaran), ναυαγοσώστης
ağaçkakan (ağaç + kakan), τρυποκάρυδος
◊ Ονόματα αθλητικών σωματείων ή τραπεζών είναι συχνά σύνθετα. Παραδείγματα: Bucaspor, Bursaspor, Şekerbank, Akbank….
Ο πληθυντικός αριθμός των σύνθετων ουσιαστικών.
Το επίθημα του πληθυντικού (-lar/-ler), μπαίνει στα σύνθετα ουσιαστικά στο τέλος της λέξης, όπως και στα υπόλοιπα ουσιαστικά: bilgisayarlar, cankurtaranlar, önsözler…
Αν όμως στο τέλος της λέξης υπάρχει κτητικό επίθημα, τότε η λέξη στον πληθυντικό παίρνει την κτητικό επίθημα γ΄προσώπου πληθυντικού (-ları/-leri): hanımelleri, devekuşları, semizotları…
Οι πτώσεις των σύνθετων ουσιαστικών.
Τα επιθήματα των πτώσεων στα σύνθετα ουσιαστικά είναι οι ίδιες με αυτές των απλών: külbastıyı, çekyatta, akbabadan…
Αν όμως στο τέλος της σύνθετης λέξης υπάρχει κτητικό επίθημα, τότε μπαίνει το ευφωνικό γράμμα –n– πριν το επίθημα της πτώσης: dilbilgisini, Kuşadasına, havanelinde…
► Ορισμένες σύνθετες λέξεις με κτητικό επίθημα, δεν παίρνουν το ευφωνικό γράμμα –n– πριν το επίθημα της πτώσης: İnönü’yü..
Τα κτητικά επιθήματα των σύνθετων ουσιαστικών.
Ta κτητικά επιθήματα των στα σύνθετα ουσιαστικά είναι οι ίδιες με αυτές των απλών: Nadire’nin külbastısı, çekyatımız, Girit’in sonbaharı…
Αν όμως στο τέλος της σύνθετης λέξης υπάρχει ήδη κτητικό επίθημα, τότε στο γ΄πρόσωπο δεν παίρνει καμία επιπλέον κατάληξη: Türkçe dilbilgisi, bahçenin hanımeli/hanımelleri…