A2

Τροπικά παράγωγα (durum ulaçları)

Υπάρχουν τρία είδη τροπικών παραγώγων:


1) Τροπικά παράγωγα με κατάληξη -(y)erek/-(y)arak

Σχηματίζονται με τη ρίζα του ρήματος και τις παραπάνω επιθήματα. Αντιστοιχούν στην ενεργητική μετοχή ενεστώτα στα ελληνικά και έχουν διάφορες χρήσεις:

  1. Όπως η ενεργητική μετοχή ενεστώτα στα ελληνικά. Δηλαδή απαντούν την ερώτηση πώς:
    koşarak gitti – έφυγε τρέχοντας
    yiyerek zayıflayın – αδυνατίστε τρώγοντας
    ders çalışmayarak başaramazsın – δεν θα επιτύχεις χωρίς να διαβάσεις
  2. Μερικές φορές έχουν το ρόλο συνδετικών παραγώγων. Σε αυτή την περίπτωση η έμφαση δίνεται στην ενέργεια που εκφράζει το τροπικό παράγωγο:
    iyi not alarak sınıfı geçti – πήρε καλό βαθμό και πέρασε την τάξη
    bir araya gelerek konuştuk – μαζευτήκαμε και μιλήσαμε
  3. Χωρίς να υπάρχει εννοιολογική διαφορά με το 1, μπορεί να πάρει την μορφή –erekten/-araktan:
    selam diyerekten salona girdi – μπήκε στο σαλόνι λέγοντας χαίρετε
    hile yaparaktan kazandı – κέρδισε κάνοντας απάτη

Με το ρήμα olmak:

  1. Τις περισσότερες φορές μπορεί να παραλειφθεί, χωρίς αλλοίωση της πρότασης:
    başkan (olarak) seçildi – εκλέχθηκε πρόεδρος
    bana hediye (olarak) verdi – μου το έδωσε ως δώρο
  2. Όπως τα όντας και ως στα ελληνικά:
    cevap olarak bunu söyledi – το είπε αυτό ως απάντηση
    arkadaşın olarak yalvarıyorum – σ’ εκλιπαρώ όντας φίλος σου
    insan olarak İsa – ο Ιησούς ως άνθρωπος
  3. Αντί για το olarak μπορεί να χρησιμοποιηθεί το olmak üzere:
    başta olmak üzere … – αρχικώς …, βασικά …
    haftada bir kere olmak üzere oraya gidebilrsin – μπορείς να πας εκεί μια φορά (μόνο) την εβδομάδα
  4. Σε συνδυασμό με επίθετα:
    genel olarak = genellikle
    özel olarak = özellikle

 2) Τροπικά παράγωγα με επιθήματα -(y)e -(y)e/-(y)a -(y)a

Σχηματίζονται με τη ρίζα του ρήματος και τις παραπάνω επιθήματα. Χρησιμοποιούνται όπως τα τροπικά παράγωγα σε –erek/-arak.

  1. Όταν επαναλαμβάνεται το ίδιο ρήμα :
    hata yapa yapa (=yaparak) öğrenirsin – θα μάθεις κάνοντας λάθη
    güle güle (έκφραση) gidin – στο καλό (κυριολεκτικά χαμογελώντας) να πάτε
    okula istemeye istemeye gidiyor – πηγαίνει στο σχολείο χωρίς να το θέλει
    göz göre göre (έκφραση) onunla evlendi – τον παντρεύτηκε, εν γνώσει της
    seve seve yaparım – θα το κάνω ευχαρίστως
  2. Όταν υπάρχουν δύο διαφορετικά ρήματα:
    güle oynaya (= gülerek ve oynayarak) geldi = ήρθε με χορούς και με τραγούδια (έκφραση)
    gide gele alıştı = συνήθισε με το πήγαιν΄έλα

3) Τροπικά παράγωγα με κατάληξη -(y)ken

Έχει την έννοια όταν, καθώς, εφόσον, μια και:

  1. Με ρήματα, κολλάει στο γ’ ενικό πρόσωπο. Πιο συχνή του χρήση είναι με τον geniş zaman, αλλά επίσης συχνά το συναντάμε και με τον απροσδιόριστο αόριστο:
    eve gelirken yoğurt al – πάρε γιαούρτι καθώς έρχεσαι για το σπίτι
    yemek yerken konuşmamalıyız – δεν πρέπει να μιλάμε όταν τρώμε
    biz konuşurken sen konuşma – όταν μιλάμε εμείς εσύ μη μιλάς
    pazara gitmişken armut da al – μια και πήγες στη λαϊκή, πάρε και αχλάδια
    tam gidecekken vazgeçtim – πάνω που θα έφευγα, το μετάνιωσα
  2. Με ουσιαστικά ή επίθετα, έχοντας την έννοια του είμαι (και ως μεμονωμένη λέξη iken):
    o evdeyken biz gidiyoruz – όταν είναι αυτός στο σπίτι εμείς φεύγουμε
    ağaç yaş iken eğilir (παροιμία) – το ξύλο πλάθεται όταν είναι δροσερό
    sen zenginken beni unutmuştun – όταν ήσουν πλούσιος με είχες ξεχάσει

Σχολιάστε...