Οι μετοχές με κατάληξη -(y)en/-(y)an έχουν την έννοια ο οποίος/η οποία/το οποίο (αναφορικές αντωνυμίες στα ελληνικά). Ως αντιστοιχία στην ελληνική γραμματική, μπορούμε να τις παραλληλίσουμε με τις παθητικές μετοχές. Μπορούν είτε να προσδιορίσουν ουσιαστικά, είτε μόνες τους να γίνουν οι ίδιες ουσιαστικά, οπότε παίρνουν πτώσεις κανονικά.

Σχηματίζονται πάντοτε από ρίζες ρημάτων, οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να εμπεριέχουν και άλλες επιθήματα (π.χ. άρνηση, δυνητικότητα, παθητική φωνή κ.ά., καθώς και συνδυασμούς τους).

Όταν συνοδεύουν ουσιαστικό, χρονικά ανήκουν σε παροντικό ή παρελθοντικό χρόνο, αλλιώς ο χρόνος καθορίζεται από το ρήμα.

• Αν η ρίζα του ρήματος λήγει σύμφωνο, σχηματίζονται με το επίθημα –en ή –an, ανάλογα με την αρμονία του τελευταίου φωνήεντος της ρίζας:
  gelen, yapan, teşekkür eden, giden, alan, konuşabilen…
  
• Αν η ρίζα του ρήματος λήγει φωνήεν, σχηματίζονται με το επίθημα –yen ή –yan, ανάλογα με την αρμονία του τελευταίου φωνήεντος της ρίζας:
  bekleyen, yapamayan, açılmayan, imzalayan, erteleyen…

Παραδείγματα:

Μαζί με ουσιαστικά:
sönmeyen ateş – άσβεστη φωτιά
konuşmaya başlayan çocuk – παιδί που αρχίζει να μιλάει
sık görülen bir hastalık – μια ασθένεια που εμφανίζεται συχνά
gelen adam öğretmen – ο άντρας που έρχεται είναι καθηγητής
başkanımız olan konuştu – αυτός που είναι ο πρόεδρος μας, μίλησε
yasaklanmış olandan alma – μην πάρεις από αυτά που έχουν απαγορευτεί
onunla ilgili olan makale bu – αυτό είναι το άρθρο σχετικά με αυτόν
yatak olabilen kanepe – καναπές που γίνεται και κρεβάτι
işe gidilen bir gün – μια εργάσιμη ημέρα

Χωρίς ουσιαστικά:
itiraz eden yok – κανείς δεν έχει αντίρρηση
geleni tanıyor musun ? γνωρίζεις αυτόν που έρχεται;
oraya gidenlere hediye verilecek –  θα δοθούν δώρα σε αυτούς που θα πάνε εκεί
sana yardım edende kabahat – φταίει αυτός που σε βοηθά/βοήθησε
su isteyen var mı? θέλει κανείς νερό;
sinemaya gitmek isteyen var mı? θέλει να πάει κανείς στον κινηματογράφο;

Το olmak με επιθήματα κτητικών γ’ προσώπου, έχει την έννοια αυτός που έχει:
sorusu olan gelsin – ας έρθει όποιος έχει να κάνει ερώτηση
kalorisi az olan yiyecek – τρόφιμο που έχει λίγες θερμίδες
geçmişi olmayan adam – ο άντρας χωρίς παρελθόν
çocuğu olamayan çift – ζευγάρι που δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί
borcu olanın yapacağı şey – αυτό που θα κάνει όποιος έχει χρέη

---

ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ

Ως -en, -ene / -an, -ana, μας δείχνει ότι πολλοί άνθρωποι κάνουν αδιάκοπα το ίδιο πράγμα:

meydanda bağıran bağırana – στην πλατεία όλοι φώναζαν μαζί
ona yardım etmeye koşan koşana – όλοι έτρεξαν να τον βοηθήσουν

Ως -ene/-ana kadar που σημαίνει μέχρι να:

sen gelene kadar beklerim – θα περιμένω μέχρι να έρθεις
Mesut gidene kadar gelme – μην έρθεις μέχρι να φύγει ο Μεσούτ

 

---

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

işleyen demir pas tutmaz – σίδερο που δουλεύει δεν σκουριάζει
sabreden derviş muradına ermiş – ο δερβίσης που κάνει υπομονή φτάνει στο στόχο του
isteyenin bir yüzü kara, vermeyenin iki yüzü kara – το πρόσωπο αυτού που ζητάει (κάτι) είναι μια φορά μαύρο, ενώ το πρόσωπο που δεν προφέρει, δύο (ελεύθερη απόδοση)
gülü seven dikenine katlanır – όποιος αγαπά το τραντάφυλλο υπομένει τα αγκάθια του
havlayan köpek ısırmaz – σκύλος που γαυγίζει δεν δαγκώνει
hamama giren terler – όποιος μπαίνει στο χαμάμ ιδρώνει
görünen köy kılavuz istemez – χωριό που φαίνεται κολαούζο (οδηγό) δε θέλει
kusursuz dost arayan dostsuz kalır – όποιος ψάχνει τον τέλειο φίλο μένει χωρίς φίλους
sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer – όποιος καεί απ’ το γάλα φυσά το γιαούρτι
iyilik eden iyilik bulur – όποιος κάνει το καλό, βρίσκει το καλό