Το επίθημα -(ı)k/-(i)k/-(u)k/-(ü)k μπαίνει σε ρίζες ρημάτων και είναι μια από τις συχνότερες επιθήματα ουσιαστικών και επιθέτων. Το φωνήεν του επιθήματος σε χρησιμοποιείται όταν η ρίζα του ρήματος λήγει σε φωνήεν. Όταν αυτό διατηρείται, τότε αυτό καθορίζεται από τον κανόνα αρμονίας του επιθήματος (αν και υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις). Επίθετα με έννοια παθητική ή αυτοπαθή:kesik – …
Κατηγορία: Γραμματική
Το επίθημα -(a)nak
Το επίθημα -(a)nak/-(e)nek δημιουργεί ουσιαστικά από ρίζες ρημάτων. Πρόκειται για μια κατάληξη με την οποία έχουν δημιουργηθεί πολλές νέες λέξεις. Κάποιες λέξεις παίρνουν το επίθημα με το αρχικό της φωνήεν και κάποιες άλλες χωρίς αυτό. Το φωνήεν του επιθήματος καθορίζεται από τον κανόνα αρμονίας των φωνηέντων. Παραδείγματα:gelenek – παράδοσηgörenek – έθιμοolanak – δυνατότηταsağanak – νεροποντήörnek …
Καταφατικές προτάσεις (olumlu cümle)
Το κεφάλαιο του συντακτικού στα τούρκικα είναι πολύ μεγάλο, κυρίως λόγω των διαφορών που υπάρχουν, σε σύγκριση με τα ελληνικά. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι η σειρά με την οποία τοποθετούνται τα κύρια μέρη της πρότασης είναι: Υποκείμενο – αντικείμενο – κατηγόρημα özne – nesne – yüklem Μέσα από παραδείγματα θα δούμε …
Το επίθημα -(i)m
Το επίθημα -(ı)m/-(i)m/-(u)m/-(ü)m δημιουργεί ουσιαστικά από ρήματα. Μπαίνει μετά τη ρίζα του ρήματος. Αν αυτή τελειώνει σε σύμφωνο, τότε χρησιμοποιούμε το γράμμα –ı-/-i-/-u-/-ü-. Το φωνήεν καθορίζεται από τον κανόνα αρμονίας του επιθήματος. Παραδείγματα:yudum – γουλιάkesim – κόψιμοiçim – πόσηdoğum – γένναanlam – νόημαkuşam – περιβολήsağlam – γερόςölüm – θάνατοςyaşam – ζωήüretim – παραγωγήtüketim – κατανάλωσηyönetim …
Το επίθημα -(i)nti
Το επίθημα -(ı)ntı/-(i)nti/-(u)ntu/-(ü)ntü δημιουργεί ουσιαστικά από ρήματα. Μπαίνει μετά τη ρίζα του ρήματος. Αν αυτή τελειώνει σε σύμφωνο, τότε χρησιμοποιούμε το γράμμα –ı-/-i-/-u-/-ü-. Αν η ρίζα τελειώνει σε –n, τότε το επίθημα γίνεται –tı-/-ti-/-tu-/-tü-. Το φωνήεν καθορίζεται από τον κανόνα αρμονίας του επιθήματος. Παραδείγματα:akıntı – ροήsıkıntı – στενοχώριαtoplantı – μάζωξηsarsıntı – ταρακούνημαkırıntı – ψίχουλοkuruntu – …
Το επίθημα -(y)ici
Το επίθημα -(y)-ıcı/-ici/-ucu/-ücü δημιουργεί ουσιαστικά και κυρίως επίθετα από ρήματα. Tοποθετείται μετά τη ρίζα του ρήματος. Αν αυτή τελειώνει σε φωνήεν, τότε χρησιμοποιούμε το γράμμα –y-. Το φωνήεν καθορίζεται από τον κανόνα αρμονίας του επιθήματος. Εννοιολογικά οι λέξεις που σχηματίζονται είναι πολύ κοντά στις μετοχές με κατάληξη -en. Παραδείγματα: kesici – κοφτερός besleyici – …
Το επίθημα -(y)iş
Το επίθημα -(y)-ış/-iş/-uş/-üş δημιουργεί ουσιαστικά από ρήματα. Μπαίνει μετά τη ρίζα του ρήματος. Αν αυτή τελειώνει σε φωνήεν, τότε χρησιμοποιούμε το γράμμα –y-. Το φωνήεν καθορίζεται από τον κανόνα αρμονίας του επιθήματος. Παραδείγματα:yürüyüş – πορείαgörüş – άποψηduruş – στάσηsatış – πώλησηanlayış – κατανόησηgeliş – ερχομόςkapanış – κλείσιμοbekleyiş – αναμονήalışveriş – ψώνια, αγορές (δούναι και λαβείν)
Το επίθημα -daş
Το επίθημα –daş/-taş δημιουργεί ουσιαστικά και έχει πάντοτε την έννοια της ισότητας, των κοινών χαρακτηριστικών και της ενότητας. Το επίθημα ήταν σπανιότερο στο παρελθόν, ενώ πρόσφατα έχουν δημιουργηθεί αρκετές νέες λέξεις με αυτόν τον τρόπο. Εάν η λέξη λήγει σε ένα από τα άφωνα σύμφωνα (ç, f, h, k, p, t, s, ş) τότε το …
Το επίθημα -cesine (-cesine ulacı)
Το επίθημα –casına/-cesine ακολουθεί την φωνηεντική αρμονία και δημιουργεί επιρρήματα με τις έννοιες «μέχρι», «σαν» και «λες και». Σχηματίζεται: Με το γ΄πρόσωπο του ενικού του geniş zaman: çatlarcasına yedik – φάγαμε μέχρι σκασμού kaçarcasına uzaklaştı – απομακρύνθηκε σαν να το έσκαγε dalga geçercesine böyle yapmayın – μην κάνετε έτσι λες και σπάτε πλάκα Με χρόνους …
Παράγωγα από μετοχές (ortaçlardan yapılan ulaçlar)
Σχηματίζονται από τις μετοχές με κατάληξη -eceği και με τη δοτική πτώση. Έχει την έννοια «αντί να». evde oturacağına, dışarı çık – βγες έξω αντί να κάθεσαι στο σπίτιoraya gideceğime buraya geldim – ήρθα εδώ αντί να πάω εκεί Την ίδια έννοια έχει και το –eceği yerde.böyle yapacağı yerde, şöyle yaptı – αντί να κάνει …