Ιζαφετικά σύνθετα

Πρώτη δημοσίευση: Τελευταία ενημέρωση: 03/02/2025

Φωτογραφία που γράφει στα τούρκικα ayakkabı tamiri

Στα τουρκικά υπάρχει μια πολύ ιδιαίτερη και σημαντική κατηγορία σύνθετων λέξεων που ονομάζεται belirtisiz ad (ή isim) tamlaması, το οποίο μεταφράζεται ως αόριστος προσδιορισμός ουσιαστικού. Εμείς θα προτιμήσουμε τη χρήση του ιζαφετικού συνθέτου, εφόσον έχει ήδη χρησιμοποιηθεί στην επιστημονική βιβλιογραφία.

σχηματισμός

Το σύνθετο αποτελείται από δύο λέξεις: η πρώτη δεν παίρνει καμία πτώση (ονομαστική), ενώ η δεύτερη παίρνει κτητικό επίθημα γ΄ προσώπου. Εδώ δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος κτήτορας και το σύνολο των λέξεων που σχηματίζεται αποκτά μια αφηρημένη/γενικευτική έννοια. Ο κύριος τόνος πέφτει γίνεται στην πρώτη λέξη, με ένα δευτερεύοντα, πιο ελαφρύ, στη δεύτερη.

Παραδείγματα:
kurt köpeği - λυκόσκυλο
diş fırçası - οδοντόβουρτσα
cep telefonu - κινητό τηλέφωνο (τηλέφωνο τσέπης)
okul kitabı - σχολικό βιβλίο
hafta sonu - σαββατοκύριακο (τέλος της εβδομάδας)
turist rehberi - ξεναγός
katolik kilisesi - καθολική εκκλησία
tırnak makası - νυχοκόπτης

Φωτογραφία που γράφει στα τούρκικα tırnak makası - νυχοκόπτης

τι έννοιες δημιουργούν τα ιζαφετικά σύνθετα

Με τον τρόπο αυτό σχηματίζονται πάμπολες σύνθετες λέξεις (birleşik kelimeler). Κάποιες γράφονται διλεκτικά (δες αμέσως πάνω) και κάποιες μονολεκτικά:
yılbaşı - πρωτοχρονιά (yıl+baş)
keçiboynuzu - χαρούπι (keçi+boynuz)
akşamsefası - αγιόκλημα (akşam+sefa)
gökkuşağı - ουράνιο τόξο (gök+kuşak)
bilinçaltı - υποσυνείδητο (bilinç+alt)
yayınevi - εκδοτικός οίκος (yayın+ev)
doğumgünü - γενέθλια (doğum+gün)
Kemeraltı turşucusu - το κατάστημα με τουρσιά του Kemeraltı

Φωτογραφία που γράφει στα τούρκικα Kemeraltı turşucusu - το κατάστημα με τουρσιά του Kemeraltı

Πολλά ιζαφετικά αποδίδονται στα ελληνικά με παράληψη του άρθρου της γενικής:
banka şubesi - υποκατάστημα τράπεζας
güneş gözlüğü - γυαλιά ηλίου
yemek saati - ώρα φαγητού
çorba kaşığı - κουτάλι/κουταλιά σούπας
düşme tehlikesi - κίνδυνος πτώσης

Φωτογραφία που γράφει στα τούρκικα düşme tehlikesi - κίνδυνος πτώσης

Άλλα πάλι αποδίδονται με επίθετο σε -ικος/-ινος κλπ:
okul kitabı - σχολικό βιβλίο
savaş gemisi - πολεμικό πλοίο
Türk bayrağı - τουρκική σημαία
yaz saati - καλοκαιρινή ώρα
ilkbahar noktası - εαρινή ισημερία
ölüm tehlikesi - κίνδυνος θανάτου

Φωτογραφία που γράφει στα τούρκικα ölüm tehlikesi - κίνδυνος θανάτου

Χρησιμοποιείται με τοπωνύμια:
Selanik limanı - το λιμάνι της Θεσσαλονίκης
İzmir garı - ο σταθμός τρένων της Σμύρνης
Girit mutfağı - η κρητική κουζίνα
Türkiye Cumhuriyeti - η Τουρκική Δημοκρατία
İngiltere krallığı  - το βασίλειο της Αγγλίας
Malta bayrağı - η σημαία της Μάλτας
Rus köylüsü - Ρώσος χωρικός
Kayseri ili - ο νομός της Καισάρειας
Avrupa kıtası - η Ευρωπαϊκή ήπειρος
Santorini adası - το νησί Σαντορίνη
Lozan antlaşması - η συνθήκη της Λωζάνης

Χρησιμοποιείται με χρονικούς προσδιορισμούς: salı günü - (η ημέρα) Τρίτη ekim ayı - (ο μήνας) Οκτώβριος 2015 yılı - το έτος 2015

πώς βάζουμε κτητικό επίθημα σε ένα ιζαφετικό σύνθετο;

Ένα ιζαφετικό σύνθετο μπορεί να πάρει κτητικά επιθήματα. Σε αυτή την περίπτωση η δεύτερη λέξη) παίρνει κτητικό επίθημα, χάνοντας πρώτα το γ΄ κτητικό του ιζαφετικού, εφόσον μια λέξη δεν μπορεί να πάρει δύο κτητικά επιθήματα ταυτόχρονα:
telefon görüşmesi - τηλεφωνική συνομιλία
(bizim) telefon görüşmemiz - η τηλεφωνική μας συνομιλία
yatak odası - υπνοδωμάτιο
(benim) yatak odam - το υπνοδωμάτιο μου
vergi iadesi - επιστροφή φόρου
(sizin) vergi iadeniz - η επιστροφή φόρου σας

  yatak odası υπνοδωμάτιο
benim yatak odam το υπνοδωμάτιο μου
senin yatak odan το υπνοδωμάτιο σου
onun yatak oda το υπνοδωμάτιο του
bizim yatak odamız το υπνοδωμάτιο μας
sizin yatak odanız το υπνοδωμάτιο σας
onların yatak odaları το υπνοδωμάτιο τους

Çalışma saatlerimiz (Το ωράριο εργασίας μας, κατά λέξη οι ώρες εργασίας μας)

Πινακίδα που γράφει στα τούρκικα Çalışma saatlerimiz (Το ωράριο εργασίας μας)
sizes="(max-width: 768px) 100vw, 1360px" srcset="https://www.tourkika.com/media/posts/45/responsive/calisma_saatlerimiz-xs.jpg 300w ,https://www.tourkika.com/media/posts/45/responsive/calisma_saatlerimiz-sm.jpg 480w ,https://www.tourkika.com/media/posts/45/responsive/calisma_saatlerimiz-md.jpg 768w ,https://www.tourkika.com/media/posts/45/responsive/calisma_saatlerimiz-lg.jpg 1024w ,https://www.tourkika.com/media/posts/45/responsive/calisma_saatlerimiz-xl.jpg 1360w">

πολύπλοκα ιζαφετικά σύνθετα

Μπορεί να έχουμε και ιζαφετικά με πάνω από δύο συνθετικά:
Selanik limanı müdürü - (ο) διευθυντής του λιμανιού της Θεσσαλονίκης
Girit mutfağı tarifleri - συνταγές της κρητικής κουζίνας
Türkiye Cumhuriyeti Başkanı - (ο) Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας
Türk Dil Kurumu - Τουρκικό Γλωσσικό Ίδρυμα
turunç kabuğu reçeli - γλυκό (κουταλιού) φλούδα νεράτζι

Βαζάκι που γράφει στα τούρκικα turunç kabuğu reçeli - γλυκό (κουταλιού) φλούδα νεράτζι