Στην τουρκική γλώσσα το απαρέμφατο έχει πολλές χρήσεις, οι οποίες επεξηγούνται παρακάτω. Δυστυχώς στα νέα ελληνικά δεν υπάρχει ακριβής αντιστοιχία στη χρήση του. Είναι κλιτό μέρος του λόγου, δηλαδή μπορεί να πάρει όλες τις πτώσεις.
- Στην πιο απλή του μορφή (ονομαστική πτώση) είναι εύκολα αναγνωρίσιμο από το επίθημα –mek ή –mak.
Αν αφαιρεθεί αυτή η κατάληξη, η οποία ακολουθεί τον κανόνα της αρμονίας των φωνηέντων, αυτό που προηγείται ονομάζεται ρίζα (kök) του ρήματος:
vermek (δίνω), okumak (διαβάζω/σπουδάζω), terk etmek (εγκαταλείπω), yürümek (περπατώ), saklamak (κρίβω), itmek (σπρώχνω), durmak (σταματώ) …- Παρατήρηση: στη ρίζα του ρήματος μπορούν να ενσωματωθούν διάφορα επιθήματα, αλλάζοντας έτσι το νόημά του:
beklemek – περιμένω
beklememek – δεν περιμένω (άρνηση)
bekleyebilmek – μπορώ να περιμένω (δυνητικότητα)
bekleyememek – δεν μπορώ να περιμένω (μη δυνητικότητα)
bekletmek – κάνω κάποιον να περιμένει (μεταβατικότητα)
bekletmemek – κάνω κάποιον να μην περιμένει (άρνηση μεταβατικότητας)
beklenmek – με περιμένουν (παθητική φωνή)
bekletilmek – κάνω κάτι να το περιμένουν (μεταβατικότητα+παθητική φωνή)
καθώς και άλλοι συνδυασμοί των παραπάνω…
Η χρήση του απαρεμφάτου στην ονομαστική (-mek/-mak):
- Με το ρήμα istemek (θέλω):
su içmek istiyorum – θέλω να πιω νερό
oraya gitmek istemiyor – δεν θέλει να πάει εκεί
buluşmak istiyor musunuz? θέλετε να βρεθούμε; - Ως υποκείμενο:
Türkçe öğrenmek çok eğlenceli – είναι πολύ διασκεδαστικό να μαθαίνεις τούρκικα
aya gidebilmek hayalim – είναι το όνειρό μου να πάω στο φεγγάρι
sabahları erken uyanmak çok zor – είναι πολύ δύσκολο να ξυπνάς νωρίς το πρωί
sigara içmek yasak – απαγορεύεται το κάπνισμα başarmak senin elinde – το να πετύχεις είναι στο χέρι σου
- Με συγκεκριμένες λέξεις:
devam etmek lazım – πρέπει να συνεχίσουμε
seni görmek için geldim – ήρθα για να σε δω
sessiz durmak değil, konuşmak lazım – δεν πρέπει να στεκόμαστε σιωπηλοί, αλλά να μιλάμε
sizinle olmak değil, onunla olmak istiyorum – δεν θέλω να είμαι μαζί σας, αλλά μαζί του
gramer kurallarını öğrenmek gibisi yok! – τίποτα δεν μοιάζει με το να μαθαίνει κανείς τους κανόνες της γραμματικής!
seninle olmak, cennette olmak gibi – το να είμαι μαζί σου, είναι σαν να είμαι στον παράδεισο
Japoncada konuşmak gibi, yazmak da önemli – στα γιαπωνέζικα είναι σημαντικό τόσο το να μιλάς όσο και το να γράφεις
doktor olmak, çok çalışmak demek – το να είναι κανείς γιατρός σημαίνει ότι (πρέπει να) δουλεύει πολύ
buraya gelmekle çok iyi yaptın – καλά έκανες που ήρθες (=με το να έρθεις) εδώ
- Παρατήρηση: στη ρίζα του ρήματος μπορούν να ενσωματωθούν διάφορα επιθήματα, αλλάζοντας έτσι το νόημά του:
- Το απαρέμφατο παίρνει την δοτική πτώση, όταν συνοδεύεται από ρήμα ή λέξη που συντάσσεται με αυτή την πτώση. Η κατάληξή του γίνεται –meye/-maya (σε παλιότερα βιβλία μπορούμε να δούμε και τα επιθήματα –meğe και –mağa). Η χρήση του απαρεμφάτου στην δοτική (-meye/-maya):
ekmek almaya gidiyor – πάει να πάρει ψωμί
gelmeye çalışıyorum – προσπαθώ να έρθω
sık sık gelmeye başladı – άρχισε να έρχεται συχνά
bakmamaya çalışıyor – προσπαθεί να μην κοιτάζει
beklemeye değer mi? – αξίζει να περιμένει κανείς;
kavga etmeye bayılır – του αρέσει να καυγαδίζει
okumaya devam etti – συνέχισε να διαβάζει - Το απαρέμφατο στην τοπική πτώση παίρνει το επίθημα –mekte/-makta.Η χρήση του απαρεμφάτου στην τοπική (-mekte/-makta):Με τα επιθήματα του «είμαι», μετατρέπεται σε μια δεύτερη, πιο επίσημη, μορφή ενεστώτα:
askerliğimi Ankara’da yapmaktayım – κάνω τη θητεία μου στην Άγκυρα
size hizmet vermekteyiz – σας υπηρετούμεΣε συνδυασμό με ρήματα που έχουν πάρει κατάληξη -dik-, ή με τη μετοχή olan:
Fevzi’nin yapmakta olduğu (=yaptığı) hata – το λάθος που κάνει ο Φεβζί
beklemekte olduğum (=beklediği) mektup geldi – ήρθε το γράμμα που περίμενα
Trabzon’da ikamet etmekte olanlar (=edenler) gelsin – ας έρθουν αυτοί που κατοικούν στην ΤραπεζούνταΌταν συνοδεύεται από ρήμα ή λέξη που συντάσσεται με αυτή την πτώση:
rejim yapmakta zorlanıyorum – δυσκολεύομαι να κάνω δίαιτα
Halil gitmekte kararlı – ο Χαλίλ είναι αποφασισμένος να φύγει
erken gelmekte fayda var – καλό θα ήταν να έρθουμε νωρίς
araba park etmekte uzmanım – είμαι ειδικός στο παρκάρισμα - Το απαρέμφατο στην αφαιρετική πτώση παίρνει το επίθημα –mekten/-maktan. Η χρήση του απαρεμφάτου στην αφαιρετική (-mekten/-maktan):Όταν συνοδεύεται από ρήμα ή λέξη που συντάσσεται με αυτή την πτώση:
koşmaktan yoruldum – κουράστηκα να τρέχω
dans etmekten utanıyor – ντρέπεται να χορεύει
zarar etmekten kurtulduk – γλυτώσαμε τη χασούρα
yapamamaktan nefret ederim – θυμώνω που δεν μπορώ να το κάνω
yüzebilmek, yüzememekten iyidir – είναι καλύτερο να μπορεί κανείς να κολυμπά, απ’ το να μην μπορεί - Το απαρέμφατο παίρνει την αιτιατική πτώση, όταν συνοδεύεται από ρήμα που συντάσσεται με αυτή την πτώση. Η κατάληξή του γίνεται –meyi/-mayı. Η χρήση του απαρεμφάτου στην αιτιατική (-meyi/-mayı):bekletilmeyi sevmem – δεν μου αρέσει να με στήνουν
istifa etmeyi düşünmüyor – δεν σκέφτεται να παραιτηθεί
salata yemeyi tercih etti – προτίμησε να φάει σαλάτα
Ωραίο και πολύ βοηθητικό το κείμενο! Έχω μια ερώτηση μόνο. Πως θα ξέρουμε ποια λέξη συντάσσεται με δοτική ή με αφαιρετική ή με τοπική για να χρησιμοποιήσουμε και το απαρέμφατο στην κατάλληλη πτώση?
Το κάθε ρήμα συντάσσεται με συγκεκριμένη/ες πτώση/εις. Μαθαίνοντας το κάθε ρήμα, πρέπει να μαθαίνουμε και με ποιά/ές πτώσεις συντάσσεται.