- Στα τούρκικα υπάρχουν 8 φωνήεντα, τα a, e, ı, i, o, ö, u και ü.
Τα φωνήεντα αυτά χωρίζονται σε 2 ομάδες:
- Την ομάδα του Α : a, ı, o, u. Τα φωνήεντα αυτά ονομάζονται “παχιά” (kalın ünlüler). Στην ομάδα αυτή τα γράμματα (εκτός του a) δεν έχουν τελίτσες.
- Την ομάδα του E: e, i, ö, ü. Τα φωνήεντα αυτά ονομάζονται “λεπτά” (ince ünlüler). Στην ομάδα αυτή τα γράμματα (εκτός του e) έχουν τελίτσες.
Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι ο διαχωρισμός αυτός είναι η βάση όλης της γραμματικής.
Για να δούμε αμέσως μια πρώτη επίπτωση του διαχωρισμού αυτού: οι τούρκικες λέξεις τείνουν να έχουν φωνήεντα είτε από την μια ομάδα, είτε από την άλλη και ποτέ και απ’ τις δύο (με εξαίρεση τα ρήματα, τις σύνθετες λέξεις και τις τουρκοποιημένες ξένες λέξεις).
◊ Παραδείγματα: λέξεις όπως barış, çörek, bayrak, değil, tütün κλπ ακολουθούν τον κανόνα της μεγάλης αρμονίας των φωνηέντων. Αυτές είναι λέξεις τουρκικής προέλευσης. Λέξεις όπως ateş, cila, kahve, elmas, kehribar κλπ δεν ακολουθούν την αρμονία και είναι λέξεις με ξένη προέλευση. Φυσικά υπάρχουν και λέξεις που ενώ ακολουθούν τον κανόνα της αρμονίας είναι ξένης προέλευσης. Για παράδειγμα: kiler, bahar, tövbe, sumak κλπ. Υπάρχουν τέλος και λέξεις με τούρκικη προέλευση που δεν ακολουθούν τον κανόνα, όπως anne, elma, kardeş, hangi…
► Κοιτάζοντας τα φωνήεντα μιας λέξης μπορούμε να έχουμε απλά μια πρώτη ένδειξη σχετικά με τον αν η λέξη είναι γνήσια τουρκική ή ξενόφερτη. Στην περίπτωση της μη αρμονίας μπορούμε δε να είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι είναι ξενόφερτη.
► Το πιο σημαντικό φωνήεν μιας λέξης είναι το τελευταίο της, γιατί αυτό θα καθορίσει τα επιθήματα που θα ακολουθήσουν!