Ετικέτα: ετυμολογία

Blog

Σιντριβάνια και κουραμπιέδες…

Η λέξη σιντριβάνι σημαίνει κατασκευή η οποία αποτελείται από μια τεχνητή λιμνούλα και από ένα υδραυλικό σύστημα που εκτοξεύει δέσμες νερού. Συνήθως χρησιμοποιείται ως διακοσμητικό στοιχείο σε κοινόχρηστους χώρους, όπως πάρκα, πλατείες κτλ. Στα σύγχρονα τούρκικα έχει κυρίως την έννοια της κρήνης στην αυλή κάποιου τζαμιού. Στην Ελλάδα υπάρχουν διάφορες πλατείες ονομασμένες «πλατεία σιντριβανιού» (Θεσσαλονίκη, …

Blog

Μπόχα

Η λέξη μπόχα στα ελληνικά σημαίνει δυσάρεστη οσμή. Σύμφωνα με το λεξικό του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, αλλά και του Μπαμπινιώτη, η λέξη προέρχεται ίσως από τη λέξη απόχα < ἀποχ(ύνω) (αναδίδω). Η δική μου εκδοχή είναι η τουρκική λέξη bok (σκατά), η οποία είναι καταγεγραμμένη από στο Divânu Lügati’t-Türk, λεξικό γραμμένο το 1072-74. Τόσο εννοιολογικά, …

Blog

Τσάρκα – çark

Η λέξη τσάρκα στα ελληνικά σημαίνει περίπατος, το μπες-βγες (εξ ου και διάφορες αργκοτικές λέξεις με δεύτερο συνθετικό τη λέξη). Η τσάρκα προέρχεται από τη τουρκική λέξη çark, που σημαίνει τροχός, ρόδα. Η τουρκική λέξη με τη σειρά της προέρχεται από την παλαιά περσική λέξη چرخ (çarx) που έχει την ίδια έννοια με τα τουρκικά. …

Blog

Χαβαλές – havale

Μια πολύ όμορφη λέξη που έχουμε δανειστεί από τα τούρκικα είναι ο χαβαλές. Η τούρκικη λέξη havale προέρχεται με τη σειρά της από την αραβική حوالة (ḥawāla) που σημαίνει μεταβίβαση. Η λέξη στα τούρκικα σημαίνει κυρίως ανάθεση, έμβασμα, παραπομπή (σε κάποιον άλλο). Το ρήμα havale etmek σημαίνει παραπέμπω, αναθέτω, εμβάζω. Ουσιαστικά το ρήμα σημαίνει μεταβιβάζω …

Blog

Σεργιάνι – seyran

Η λέξη σεργιάνι προέρχεται από το τούρκικο seyran,  το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το αραβικό سيران (sayarān). Σε όλες τις γλώσσες αυτές η λέξη σημαίνει πορεία, διαδρομή, περίπατος, βόλτα, σουλάτσο. Ακόμη, στα περσικά η λέξη سيران (sayrān) σημαίνει βόλτα. Στα ελληνικά έχουμε και τα ρήματα σεργιανίζω/σεργιανώ (σουλατσάρω). Ο Μπαμπινιώτης, εσφαλμένως, αναφέρει ότι …

Blog

Φίλντισι – fildişi

Μερικές λέξεις έχουν παρεξηγηθεί αρκετά καθώς περνάνε από τη μια γλώσσα στην άλλη. Η λέξη fildişi στα τούρκικα σημαίνει κυριολεκτικά ελεφαντόδοντο (fil – ελέφαντας + diş δόντι + κτητικό επίθημα). Αντί για τη λέξη ελεφαντόδοντο στα ελληνικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και τη λέξη ελεφαντοστό (ή ελεφαντοστούν στην καθαρεύουσα). Ήδη εδώ διαφαίνεται ένα μπέρδεμα εφόσον άλλο …

Blog

Τζάκι – ocak

Η λέξη τζάκι προέρχεται από την τουρκική  ocak. Το φαινόμενο να χάνεται το αρχικό γράμμα από την τουρκική λέξη παρατηρείται και σε άλλες λέξεις (π.χ. λούκι – oluk), ενδεχομένως λόγω της σύμπτυξής του με το φωνήεν του άρθρου. Ακόμη πιο συχνό φαινόμενο είναι η προσθήκη ενός φωνήεντος στο τέλος της ελληνικής λέξης (καρπούζι – karpuz, …

Blog

Εβδομάδα – hafta

Η λέξη στα τουρκικά για την εβδομάδα είναι hafta. Η λέξη έχει περάσει τα τουρκικά από τα περσικά هفته (hafte), λέξη που σημαίνει περίοδο εφτά ημερών. Η λέξη αυτή προέρχεται από τον αριθμό εφτά στα περσικά που είναι هفت (haft). Στα αρχαία περσικά (αβέστα), η λέξη για το εφτά ήταν hapta. Η ινδοευρωπαϊκή ρίζα για …

Blog

Nτερμπεντέρης – derbeder

Πολλές φορές τα δάνεια από τη μια γλώσσα στην άλλη αλλάζουν εντελώς το νόημα. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι η λέξη vτερμπεντέρης που στα ελληνικά σημαίνει λεβέντης και ανοιχτόκαρδος. Ο πολύς Μπαμπινιώτης ετυμολογεί σωστά τη λέξη από το τουρκικό derbeder, το οποίο αναφέρει ότι σημαίνει αλήτης και τυχοδιώκτης. Η ακριβής σημασία της λέξης στα τουρκικά είναι …

Blog

Το επίθημα -istan

Στα τούρκικα πολλές χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) έχουν το επίθημα –istan. Για παράδειγμα: Yunanistan, Bulgaristan, Afganistan, Hindistan… Από πού όμως προέρχεται αυτή η κατάληξη, η οποία υπάρχει και στα ελληνικά; Αφγανιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν… Το επίθημα (ι)στάν προέρχεται από τα περσικά ستان (istān), η οποία προέρχεται από τα αρχαία περσικά (γλώσσα της Αβέστα), …