Υπάρχουν τρία είδη τροπικών παραγώγων:
1) Τροπικά παράγωγα με κατάληξη -(y)erek/-(y)arak
Σχηματίζονται με τη ρίζα του ρήματος και τις παραπάνω επιθήματα. Αντιστοιχούν στην ενεργητική μετοχή ενεστώτα στα ελληνικά και έχουν διάφορες χρήσεις:
- Όπως η ενεργητική μετοχή ενεστώτα στα ελληνικά. Δηλαδή απαντούν την ερώτηση πώς:
koşarak gitti – έφυγε τρέχοντας
yiyerek zayıflayın – αδυνατίστε τρώγοντας
ders çalışmayarak başaramazsın – δεν θα επιτύχεις χωρίς να διαβάσεις - Μερικές φορές έχουν το ρόλο συνδετικών παραγώγων. Σε αυτή την περίπτωση η έμφαση δίνεται στην ενέργεια που εκφράζει το τροπικό παράγωγο:
iyi not alarak sınıfı geçti – πήρε καλό βαθμό και πέρασε την τάξη
bir araya gelerek konuştuk – μαζευτήκαμε και μιλήσαμε - Χωρίς να υπάρχει εννοιολογική διαφορά με το 1, μπορεί να πάρει την μορφή –erekten/-araktan:
selam diyerekten salona girdi – μπήκε στο σαλόνι λέγοντας χαίρετε
hile yaparaktan kazandı – κέρδισε κάνοντας απάτη
Με το ρήμα olmak:
- Τις περισσότερες φορές μπορεί να παραλειφθεί, χωρίς αλλοίωση της πρότασης:
başkan (olarak) seçildi – εκλέχθηκε πρόεδρος
bana hediye (olarak) verdi – μου το έδωσε ως δώρο - Όπως τα όντας και ως στα ελληνικά:
cevap olarak bunu söyledi – το είπε αυτό ως απάντηση
arkadaşın olarak yalvarıyorum – σ’ εκλιπαρώ όντας φίλος σου
insan olarak İsa – ο Ιησούς ως άνθρωπος - Αντί για το olarak μπορεί να χρησιμοποιηθεί το olmak üzere:
başta olmak üzere … – αρχικώς …, βασικά …
haftada bir kere olmak üzere oraya gidebilrsin – μπορείς να πας εκεί μια φορά (μόνο) την εβδομάδα - Σε συνδυασμό με επίθετα:
genel olarak = genellikle
özel olarak = özellikle
2) Τροπικά παράγωγα με επιθήματα -(y)e -(y)e/-(y)a -(y)a
Σχηματίζονται με τη ρίζα του ρήματος και τις παραπάνω επιθήματα. Χρησιμοποιούνται όπως τα τροπικά παράγωγα σε –erek/-arak.
- Όταν επαναλαμβάνεται το ίδιο ρήμα :
hata yapa yapa (=yaparak) öğrenirsin – θα μάθεις κάνοντας λάθη
güle güle (έκφραση) gidin – στο καλό (κυριολεκτικά χαμογελώντας) να πάτε
okula istemeye istemeye gidiyor – πηγαίνει στο σχολείο χωρίς να το θέλει
göz göre göre (έκφραση) onunla evlendi – τον παντρεύτηκε, εν γνώσει της
seve seve yaparım – θα το κάνω ευχαρίστως - Όταν υπάρχουν δύο διαφορετικά ρήματα:
güle oynaya (= gülerek ve oynayarak) geldi = ήρθε με χορούς και με τραγούδια (έκφραση)
gide gele alıştı = συνήθισε με το πήγαιν΄έλα
3) Τροπικά παράγωγα με κατάληξη -(y)ken
Έχει την έννοια όταν, καθώς, εφόσον, μια και:
- Με ρήματα, κολλάει στο γ’ ενικό πρόσωπο. Πιο συχνή του χρήση είναι με τον geniş zaman, αλλά επίσης συχνά το συναντάμε και με τον απροσδιόριστο αόριστο:
eve gelirken yoğurt al – πάρε γιαούρτι καθώς έρχεσαι για το σπίτι
yemek yerken konuşmamalıyız – δεν πρέπει να μιλάμε όταν τρώμε
biz konuşurken sen konuşma – όταν μιλάμε εμείς εσύ μη μιλάς
pazara gitmişken armut da al – μια και πήγες στη λαϊκή, πάρε και αχλάδια
tam gidecekken vazgeçtim – πάνω που θα έφευγα, το μετάνιωσα - Με ουσιαστικά ή επίθετα, έχοντας την έννοια του είμαι (και ως μεμονωμένη λέξη iken):
o evdeyken biz gidiyoruz – όταν είναι αυτός στο σπίτι εμείς φεύγουμε
ağaç yaş iken eğilir (παροιμία) – το ξύλο πλάθεται όταν είναι δροσερό
sen zenginken beni unutmuştun – όταν ήσουν πλούσιος με είχες ξεχάσει